Sporda Riskler - iç Faktörler

[Ajan]

Sporcunun yapacağı antrenman veya yarışma öncesi sağlık durumunda ortaya çıkabilecek akut sorunlar veya genel sağlık durumundaki kronik sorunlar onun performansını olumsuz etkiler. Ayrıca yaralanmalar karşısında bir risk faktörü doğurur. Örneklemeye çalışırsak, vücudun ateşli olması, solunum yollarındaki bazı rahatsızlıklar, ishal vb sürekli yaşanabilen sorunlar, sporcunun göstermesi gereken performansı sergileyememesine ve yaralanmalar karşısında risk altında olmasına neden olur.

Psikomotor gelişim bireyin doğum öncesi döneminden başlayarak yaşamının sonuna kadar devam eden ve hareketleriyle ilgili davranışlarındaki değişimleri kapsayan bir süreçtir.<O:P> </O:P>
Gelişim, büyüme, olgunlaşma, hazırbulunuşluk ve öğrenme kavramlarını içermektedir. Büyüme nicelikte adım adım gözlenebilen değişikliğe karşılık gelir. Olgunlaşma ise kalıtım ve çevre koşulları arasındaki etkilenişim sonucu belirgin olgunluk düzeyine ulaşmasını sağlayan biyolojik değişimler veya organizmanın temelindeki gizli güçlerin görev yapmaya hazır duruma gelmesi olarak tanımlanabilir. Yeteneklerini kullanmak, becerilerini geliştirmek için çocuğun büyüme ve olgunlaşmasının yanı sıra öğrenmeye de gereksinimi vardır. Öğrenme, bireyin çevresiyle etkilenişimi sonucu oluşan kalıcı davranış değişmeleridir. Hazır bulunuşluk kavramı da hem olgunlaşma hem de bir iş için gerekli ön yeterliliği kapsamaktadır ve çeşitli düşünsel, toplumsal ve duygusal deneyimler sonucu öğrenilenlerin gelişimdeki önemini vurgulamaktadır.

Antrenman programlarının planlanmasında ve uygulanmasında psikomotor gelişim sürecinin seyri dikkate alınmalıdır. Özellikle çocukların olgunluk düzeyi bilinmeden öğretilmeye çalışılacak becerilerin öğrenilmesi mümkün olamayacağı gibi yetenekli çocukların spordan uzaklaşmasına veya yaralanmalarına yol açabilir


Sporcunun yaptığı spor dalına göre etkin olan enerji oluşum sistemi, onun ortaya koyacağı performansı doğrudan etkileyen bir konudur. Bilindiği gibi bir dakikanın üzerindeki fiziksel aktivitelerde süre uzadıkça etkin olan enerji üretim sistemi aerobik enerji olmaktadır

Beceri ile daha ziyade değişik kas grupları arasında iyi bir koordinasyon sağlanarak yapılacak hareketin daha mükemmel olması sağlanır. Burada önemli olan hareketi ylapacak kas grupları arasında sağlanacak koordinasyondur. Dolayısıyla kassal bir aktivitenin kolaylıkla yapılması bir beceri ürünüdür. Bir sporcunun yaptığ ıspor dalındaki temel teknik özellikleri iyi yapabilme derecesi onun temel teknik hareketi yanlış yapmaktan doğacak risklerden uzak tutar. Bunun aksi hem sporcu hemde rakibi için bir risk oluşturur
Yapılan spor dalı genelde belirli bir fiziksel yapıya sahip olmayı gerektirir. Bu fiziksel yapıya sahiplikteki önemli kriterlerden biri de vücut ağırlığıdır. Kimi spor dallarında vücut ağırlığının fazla olması bir dezavantaj yaratırken, kimi spor dallarında vücut ağırlığının fazlalığı avantaj yaratmaktadır. Normalin üzerindeki vücut ağırlığı örneğin dayanıklılık gerektiren spor dallarında kilogram başına düşen oksijen kullanımını azaltacağı için bir dezavantaj yaratır


Bilindiği gibi sporcularda vücut yağ oranı yapılan spor dalına göre değişiklikler göstermektedir. Bu noktada, yağ oranı yapılan spor dalına göre kimi zaman bir avantaj yaratırken, kimi zaman dezavantaj oluşturmaktadır. Örneğin takım oyunlarında vücut yağ oranının o spor dalı için gerektiğinden fazla olması, sporcunun sanki sırtında fazladan bir ağırlık ile antrenman veya yarışmaya katılıyormuş gibi bir durum yaratmakta ve daha fazla enerji sarfına neden olmaktadır. Bu da beraberinde yorgunluğa yol açmaktadır. Ayrıca, vücut yağ oranının fazlalığından kaynaklanan durum sporcuların bazı ortamlarda yaralanma riskini artırmaktadır


Sporcunun yaşı, yaptığı spora göre zaman zaman olumlu, zaman zamansa olumsuz riskler taşır. Büyüme ve gelişme çağındaki bir kişinin kemiklerinin uzama bölgeleri (epifiz bölgeleri) daha tam olarak kemikleşmediği için kişinin büyümesi, uzaması devam eder. Bu yaşlarda yapılan halter ve bilinçsiz ağırlık çalışmaları büyüme noktalarına darbe etkisin yapar ve büyümenin, uzamanın oluşmasını durduru. Bu tehlike büyüme bölgelerine gelen dirkt darbeler içinde geçerlidir. Judo, karate, gibi kontak sporları, futbol gibi dize bol darbe alan sporlar hep büyüme yaşındaki bir sporcu için büyümesini, uzamasını engelleyen riskler taşır

Fiziksel aktivitenin içinde kas belirli bir elastikiyette olmalıdır. Eğer bu elastikiyete sahip değil ve sertleşmiş ise bir risk oluşturur. Belirli kasların sertliği halinde spor dallarına göre değişen yaralanmalar ortaya çıkar. Örneğin, hamstring grubunun sertliğinde tendinit ve patellofemoral sorunlar; triceps surae’de aşil tendiniti(kasları kemiklere bağlayan tendonların, iltihaplanması); iliotibial bant sertliğinde ise iliotibial bant sürünme sendromu gelişebilir